fredag 10 augusti 2018

Me studimin e egoizmit merret etika

Me studimin e egoizmit merret etika. Njeriu është i pajisur me arsye, sikurse me ndjenja dhe pasione ku shpeshherë ai i dominon dhe i vendos në barazpeshë. Pra, njeriu është krijuar të jetojë në botën e marrëdhënieve me njerëzit e tjerë, sepse jashtë marrëdhenieve me të tjerët ai e ka të vështirë të jetojë, kështu që humanizmi i tij është pasojë e të jetuarit mes njerëzve. Ka nga ata që thonë se njeriu vepron duke u bazuar në interesat e tij, pavarësisht se ai mund të tentojë  qe ti fsheh ato mbas motivesh më të pranueshme, si për shembull, dëshira për ti ndihmuar të tjerët apo ndjenja e detyrës.


Por çfarë shprehin më shumë njerëzit në të përditshmen e tyre ―egoizëm apo altruizëm? Në jetën e përditshmë është shumë e vështirë të diferencojmë përfundimisht një altruist nga një egoist, sepse altruisti i sotëm nesër mund të jetë një deshmitar pasiv. Në qoftë se një person i ndodhur në një situatë të caktuar vepron në mënyrë altruiste apo egoiste, ka shumë të ngjarë që të njëjtën gjë ta bëjnë edhe shikuesit e tjerë të pranishëm. Tendencat e kundërvënies së egoizmit dhe altruizmit, sikur kemi të bëjmë me natën apo ditën apo me të mirën dhe të keqen, qëndrojnë vetëm nëse flasim për një ―përvetvetësi të subjektit, që me çdo kusht i jepet dashuria e plotë për veten.


Ai pa ndërprerje mendon për vetveten. Për të kapur mirë kuptimin e egoizmit dhe për ta përcaktuar egoizmin si veti negative apo pozitive të moralit, duhet patjetër të kthjellohen nevojat urgjente të subjektit. Në fakt qenia njerëzore ka lindur me egoizmin pasi ajo lind bashkë me instiktin e mbijetesës dhe të reagimit instiktiv ndaj çdo rreziku të mundshëm të perceptueshëm në moshë të vogël, ndaj çdo mosplotësimi nevoje. Me kalimin e viteve niveli i egoizmit ndryshon në raport me gjendjen kulturore dhe emocionale. Por në persona që kanë inteligjencë pak më të lartë se mesatarja, egoizmi shërben si një motor shtytës për arritjen e objektivave që i kanë vënë vetes, e në këtë rast egoizmi është pozitiv.  


Parë në këtë këndvështrim mund të themi se rëndësia për të studiuar këtë temë është shumë e madhe për të kuptuar se cilët janë kufijtë e njeriut si individ në raport me të tjerët dhe cilat janë objektivat apo qëllimet e pranueshme të moralit  në ditët e sotme. Shoqëria moderne duket se çdo ditë e më shumë po përshkrohet nga fryma apo sëmundja e egoizmit. Egoizmi si koncept nënkupton procesin e të reaguarit, duke kufizuar dhe shkatërruar të tjerët për hir të vetvetes. Pra mund të themi se njëriu është krijuar në këtë botë për të qenë gjithmonë në bashkëveprim me të tjerët, sepse jashtë marrëdhënieve më të tjerët ai e ka të vështirë të jetojë, kështu që humanizmi i tij është pasojë e të jetuarit mes njerëzve. E dimë se bota e marrëdhënieve me të tjerët është kusht për ekzistencën e individit. Sepse njeriu rritet, zhvillohet, edukohet dhe formon personalitetin e tij në marrëdhënie me të tjerët. Psikologu i famshëm Adler thotë: individi që nuk interesohet për të tjerët has në jetë vështirësi të mëdha  dhe është ai që dështon më shpesh në qëllimet e tij. 

Lind pyetja: A është egoizmi një kujdes real për vetveten? A është egoizmi dashuri ndaj vetvetes? Asgjë nuk e ilustron më mirë këtë pyetje sa fakti se dashuria në vetvete është një akt thelbësor i shpirtit. Në fakt dashuria mund të karakterizohet si një vrull ose si një lëvizje. Kjo dashuri që shihet si një akt me vlerë na bën që të dallojmë ndërgjegjen morale. Kjo ndërgjegje morale identifikohet me atë që quhet dashuri për veten. Por kjo dashuri për veten nuk ka asgjë egoiste: të dalloj dhe të dua të mirën time të veçantë, të realizoj prirjen dhe shpëtimin tim është e mundur vetëm në qoftë se përmes së njëjtës lëvizje unë e dua tjetrin në veçantinë e tij personale, pra në atë se ai është njëherësh prirja e veçnatë dhe synim i përbashkët. Kur zhduket dashuria, vendi i individit zihet menjëherë nga personi social, nga X i thjeshtë që shpreh marrëdhëniet shoqërore ose një aktivitet shoqëror. Përgjithësisht njeriu përfshihet në një gamë të madhe pasionesh njerëzore. Egoizmi është e keqja më madhe e njeriut.


Sigmund Frojdi  theksonte se egoizmi mund të lidhet më shumë me narcizmin sesa me dashurinë për veten. Narcisti është ai që dashurinë e tij ndaj të tjerëve e ka të drejtuar në personalitetin e tij. Nëse  njeriu e do veten në mënyrë të drejtë dhe reale, nuk mund të mos e dojë dhe respektojë edhe tjetrin. Kurse egoisti bën të kundërtën, do të thotë se ai e do veten, por nuk e do dhe nuk e respekton tjetrin. Egoizmi dhe dashuria ndaj vetes janë larg se qenit identik, ku në të vërtetë janë të kundërta. Problemi qëndror lidhet me motivet që shtyjnë reagime të tilla serioze. Motivet mund të jenë stresi, rreziku dhe mungesa e kompetencave. Nisur nga indicia del e nevojshme që të konceptojmë dhe të analizojmë më mirë disa forma të shfaqjes së egoizmit në natyrën njerëzore, por edhe në shoqërine në raport me të tjerët. 


Sigurisht që ka një mungesë të theksuar të egoizmit etik, racional dhe psikologjik në shoqërinë shqiptare postkomuniste e ku në fakt të gjitha këto forma të egoizmit kërkojnë shtjellim të interesit personal. Problemi qëndron se kjo sjellje njerëzore ka pasoja të dukshme tek individi edhe tek shoqëria. Realiteti shqiptar nuk u shpëton këtyre pasojave. Në aspektin social kemi një mungesë të madhe të egoizmit etik dhe racional. Hendeku i pabarazisë është duke u thelluar. Ky fenomen provokon dëme serioze në shëndetin publik. Në fakt njerëzit sot janë pak të verbuar nga kontrasti që reflekton suksesi material në shoqëritë tona, duke mos marr parasysh një numër të madh falimentimesh sociale.


 Nëse ne u hedhim një sy statistikave në fushën e drogave, të dhunimeve apo të krimit dhe vetëvrasjeve apo statistikave të sëmundjeve mendore, kemi një dështim total të shoqërisë sonë. Në shoqërinë e ditëve të sotme ekziston një pabarazi që të  çon në rënien e një egoizmi psikologjik. Prej saj lindin ndjenjat e inferioritetit apo superioritetit që japin efekte tepër të forta psikologjike dhe sociale. Kjo mund të shkojë në çift me respektin apo mosrespektin në momentin që njerëzit shikohen nga lart. Prandaj edhe dhuna është më e pranishme dhe familjare në shoqëritë me më pak barazi sociale. Dhuna shpërthen më tepër tek njerëzit që ndihen të demoralizuar dhe të parespektuar. Sa më shumë rritet pabarazia aq më shumë shohim të rriten edhe fenomenet negative sociale si krimi, dhuna, sëmundjet mendore etj. Sot njihet gjithnjë e më shumë se stresi kronik ka një influencë përcaktuese në shëndetin tonë, çfarë të bën të shkosh tek ajo që është edhe më e rëndësishme, se cili është burimi i këtij stresi. Kjo është cilësia e marrëdhënieve sociale.


Dhe, nëse ka një faktor që ul këtë cilësi është pikërisht shtresëzimi socioekonomik i shoqërisë. Shkenca na mëson që pavarësisht nga pasuria materiale, stresi lidhur me jetën në një shoqëri të shtresëzuar çon drejt problemeve të shëndetit fizik dhe psikologjik. Në fakt, politikat socioekonomike dhe mjedisore të klasës sonë politike duket sikur janë  prodhuesi më i madh i dhunës, krimit, luftës, varfërisë, shkatërruesi më i madh i mjedisit apo i ekosistemit, prodhuesi më i madh i mbeturinave, i shpërdorimit dhe i ndotjes, i keqtrajtimit të kafshëve dhe humbjes së humanizmit, krijuesi më i madh i sëmundjeve mendore, depresionit, ankthit, stresit personal, pa harruar burimin më të madh të paralizimit social që na ndalon të avancojmë drejt teknologjive dhe metodave të reja për shëndetin personal, mbrojtjen dhe zhvillimin e qëndrueshëm të shoqërisë sonë.


Mbi gjithë këtë arsyetim ajo çka mendoj se ka shumë rëndësi të studiohet lidhur me këtë femomen është edhe evoluimi i mendimit filozofik mbi egoizmin si sjellje e natyrës njerëzore. Historia e shoqërisë njerëzore na tregon se struktura dhe funksionimi i pjesëve përbërëse të saj kanë pasur një evolucion që padyshim ka influencuar në mënyrë direkte te egoizmi si sjellje e njeriut në raport me veten dhe mjedisin që e rrethon. Duke u nisur nga kjo në këtë hulumtim shkencor do të trajtohen mendimet e filozofisë së shekullit XVII-XVIII  lidhur me egoizmin. 


Hobsi, Loku, Rusoi, Makiaveli e Kanti e kanë trajtuar gjerë në shkrimet e tyre egoizmin si koncept. E gjithë filozofia e Hobsit lidhet me problemin e gjendjes natyrore të njeriut dhe daljen nga kjo gjendje. Hobsi shprehej se të gjithë njerëzit janë njëherësh egoistë dhe të barabartë. Duke e përcaktuar egoizmin si një preukupim të tepërt ndaj interesit personal, pa marrë parasysh interesat e të tjerëve, apo nëse do të ishim në një rang më të lartë, atë familjar, si një preokupim vetëm të interesit familjar, prej kohësh mendimtarët dhe filozofët kanë shtruar dilemën se çfarë e shtyn sjelljen njerëzore të shkojë drejt këtij egoizmi që kalon nga materialja tek ajo jomateriale, nga e prekshmja tek e padukshmja, nga materia tek shpirti. Ky përkufizim tregon se kemi egoizmin që vendoset midis segmentit materie-shpirt, apo të pasurit të mira që përkthehet në pasuri materiale, pra pronësi, dhe preokupimit që të mos humbasin shpirtin në këtë botë. E para është trajtuar nga filozofia ekonomike, juridike apo politike, dhe e dyta nga filozofia fetare apo teologjia. Kemi shkencën përballë metafizikës. Megjithatë, filozofët debatojnë shumë lidhur me këtë fenomen. Por si qëndron e vërteta? Pse individët kërkojnë të maksimizojnë egon materiale dhe të lënë egon intelektuale?  Problematika mbetet e hapur dhe nevoja për një hulumtim shkencor lidhur me këtë fenomen është shumë e madhe. 




Nga Jetmira FEKOLLI
 

Bëhu më i durueshëm


Marur nga libri :
DR. RICHARD CARLSON
MOS E VRISNI MENDJEN PER GIËRA TË VOGLA
...
13 Bëhu më i durueshëm
CILËSIA E DURIMIT E MBËSHTET QËLLIMI TËND për t’u bërë një person më paqësor dhe i dashur. Sa më shumë durim të kesh, aq më e lehtë do të jetë për ty ta pranosh jetën ashtu siç është në vërtetë. Durimi të ndihmon të mos këmbëngulësh më kot duke pretenduar që jeta duhet të jetë ashtu si do doje ti. Nëqoftëse nuk tregon durimin, jeta të bëhet acaruese. Do të mërzitesh shumë shpejt, do bezdisesh dhe do acarohesh shumë shpejt. Durimi të krijon një dimension qetësie dhe miratimi në jetën tënde. Është një ndër cilësitë thelbësore për të arritur qetësinë e brendshme.
Të bëhesh më i duruar do të thotë të hapësh zemrën tënde në çdo moment të së tashmes, edhe pse nuk të pëlqen ta bësh këtë. Nëqoftëse bllokohesh në trafik, apo je me vonesë për një takim pune, ajo që të ndihmon pët t’u mos acaruar je vetëm ti. Përpara se mendimet e pastaj veprimet të dalin jashtë kontrollit, hyr në mendjen tënde duke mos lejuar të krijohet ”një ortek” me mendime negative që e zmadhojnë situatën. Në këto raste është e përshtatshme ta qetësosh veten dhe të marrësh frymë thellë. Mendo se në gjithë kornizën e madhe të gjërave, të bëhesh vonë është një ”gjë krejt e vogël.” Durimi gjithashtu përfshin edhe të shohësh motivet e sinqerta tek të tjerët. Unë dhe gruaja ime Kris, kemi dy fëmijë të vegjël të
moshave katër dhe shtatë vjeç. Shpesh herë ndërsa shkruaja këtë libër, vajza jonë katërvjeçare hynte në zyrën time dhe më ndërpriste punën. Kjo për një shkrimtar nuk është pak, do të thotë të të presin fillin e mendimeve. Ajo çfarë kam mësuar (në shumicën e kohës) është të shoh çiltërsi në sjelljen e saj, dhe të mos përqëndrohem në ndërlikime të kota (”Unë nuk do ta mbaroj punën, do të humbas fillin e mendimeve, kjo ishte e vetmja mundësi për të shkruar sot,”) e kështu me radhë. I kujtoj vetes arsyen përse ajo vjen të më shohë sepse më do shumë, e jo sepse do të rrënojë punën time. Kur kujtohem të gjej motivet e sinqerta, menjëherë më pushtojnë ndjenja durimi dhe e përqëndroj vëmendjen përsëri tek puna ime. Edhe nëse në mendjen time po krijohej ndonjë ndjenjë acarimi, menjëherë eleminohet, dhe i them vetes se sa me fat jam që kam fëmijë kaq të mrekullueshëm. Kam zbuluar se, nëqoftëse përpiqesh të shikosh pak më thellë, pothuajse gjithmonë do gjesh motive të sinqerta tek të tjerët madje edhe në situata që mund të jenë tepër acaruese. Kur vepron në këtë mënyrë, do të bëhesh person më i duruar dhe më paqësor. Mund të duket disi e çuditshme, por do fillosh të gjesh kënaqësi në momentet e situatat që dikur të acaronin.

...lexoi:Hysni Baliu


onsdag 8 augusti 2018

TEMA TË NDRYSHME!...lexoi:Hysni Baliu


Individualizmi

 Individualizmi
Siç edhe e përkufizuam më lart, individualizmi ka të bëjë me faktin kur individi shqetësohet vetëm për interesat dhe përfitimet e tij personale. Meqenëse individit i është dhënë një vend i rëndësishëm në shpjegimin e realitetit të jetës brenda botëkuptimit njerëzor, etika perëndimore thekson shumë dhe mbron fuqishëm moralin brenda vetë interesit. Midis tyre, Spinoza e sheh ruajtjen e qenies ose të aktivitetit - conatus essendi - si parimi i fundit i natyrës sonë dhe baza e të gjitha veprimeve të virtytshme. Sipas Spinozës, të jetosh në përputhje me natyrën e dikujt në mënyrë të tërthortë të çon edhe drejt kërkimit të përfitimit personal që gjithashtu konsiderohet edhe si një praktikë e moralit. Ai e konsideron interesin e vetvetes si një pasuri të madhe shoqërore për shkak se aktet egoiste do të ishin të dobishme për veten dhe për të tjerët. Kjo pikëpamje e interesit vetjak është mbrojtur shumë nga themeluesi i filozofisë së tregut të lirë Adam Smith. Citimi i tij i famshëm është: ―Nuk është nga dashamirësia e kasapit ose bukëpjekësit se ne presim darkën tonë, por nga aspekti i tyre për interesin e tyre. Ne i drejtohemi vetes jo për njerëzimin e tyre, por për vetëdijen e tyre dhe nuk flasim me ta për nevojat tona por për avantazhet e tyre.


Mesazhi kryesor i këtij teksti është se duke kërkuar mirëqenien e tyre, individët sigurojnë jo vetëm të mirën e tyre por edhe mirëqenien publike. Me fjalë të tjera, nëse dëshirojmë mallrat që bukëpjekësi ka për të na ofruar, nuk është humanizmi i tij me anë të të cilit ne duhet t'i drejtohemi vetes, por interesit vetjak të bukëpjekësit. Përmes këtij perceptimi të marrëdhënieve ekonomike Adam Smith përpiqet të sigurojë që veprimi për interesin vetjak ka rezultate të dobishme si për veten ashtu edhe për shoqërinë në tërësi. Çështja është se individët janë më të aftë të ndjekin arsyetimin e tyre duke arritur kështu pa dashje bonum commune në një mënyrë më efektive sesa nëse kërkohet nga politikat publike. Duke pasur këtë premisë prapa, në diskursin bashkëkohor moral, një numër filozofësh moral mbrojnë moralin e një akti të individualizmit. Për Tara Smith, ajo që krijon një ndjenjë të moralit nuk është ndonjë vlerë që i atribuohet jetës në përgjithësi, por vetëm interesit të vetë personit.


 Ajo argumenton se morali është thelbësisht egoist. ―Egoizmi ka qenë pjesë e moralit që nga fillimi, në vetë natyrën e vlerës dhe logjikës së ndjekjes së tij. Nuk ka një argument për moralin dhe një argument tjetër për egoizmin. Përkundrazi, qëllimi egoist i sigurimit të jetës përcakton përgjigjet për të gjitha pyetjet më të veçanta të moralit lidhur me atë që përbëjnë virtytet dhe veset dhe si duhet të veprojë një person. Meqenëse egoizmi nuk është një politikë sociale, ajo këmbëngul se mandati themelor për moralin nuk buron nga veprimi në raport me të tjerët ose nga ekzistenca e njerëzve të tjerë, por nga kërkesat themelore të jetesës për veten.Përkrahësit e tjerë të kësaj pozite argumentojnë gjithashtu se ekziston mundësia e identifikimit me të tjerët në sferën e interesit vetjak. Richard Volkman pohon se ―një egoist mund dhe duhet të vlerësojë dhe të identifikojë menjëherë mirëqenien e miqve të familjes.


Argumentimi i tij themelor është se nëse dikush interesohet për interesat e atyre që ai/ajo do, (për shembull, një burrë interesohet për gruan ose djalin e tij), jeta e tij do të shkojë më mirë. Ai i konsideron raste të tilla si ―shqetësim të thellë dhe të menjëhershëm për njerëzit e tjerë. Lester Hunt ngre një pyetje të arsyeshme: ―se si e mira e të tjerëve mund të bëhet e mirë për veten në një mënyrë jokonsekuenciale? Megjithatë, në përpjekjen e tij për t'u përgjigjur, ai duket se sugjeron një realitet që nuk mund të mbështetej në fakt nga një akt interesash: ―Edhe pse trupi i mikut tim nuk përputhet me trupin tim, jeta e tij nuk përputhet me jetën time. Përtej kësaj, shumë nga ngjarjet e tjera në jetën e mikut tim, ato të cilat unë nuk i ndaj me të, janë gjëra për të cilat unë jam i vetëdijshëm dhe mirëqenia ime rritet ose ulet nga kjo ndërgjegje.


Për këto arsye, gjërat e mira në jetën e mikut tim do të përbëjnë diçka të mirë edhe në jetën time. Ai u përpoq të sjellë në vizion mirësinë e shokut të tij ndaj tij, jo në aspektin e një objekti të vlefshëm, por të karakteristikave të jetës së tij, të mënyrës se si ai jeton dhe funksionon. Pyetja themelore që shtrohet në këtë rast është: sa mundet një veprim dhe qëndrim individualist t'i mundësojë personit të identifikojë veten me të tjerët? Si mund të justifikohet akti i të ndihmuarit të të tjerëve me një veprim individualist?
Individualizmi duket të jetë një koncept i paqartë. Kur koncepti vjen për t'u përdorur si bazë për marrëdhëniet njerëzore, ai në mënyrë të konsiderueshme sfidon arsyetimin moral.


Për të demonstruar vendin e individualizmit në moral, duhet të dallojmë, bazuar në argumentet e mësipërme, tre implikime të ndryshme, domethënë, (1) të bëjmë diçka vetëm për veten pa ndonjë pasojë pozitive ose negative për mirëqenien e të tjerëve; (2) duke bërë diçka për veten me qëllimin e vetëm për të konsideruar veten dhe për t'i ndihmuar të tjerët në mënyrë të paqëllimshme si një efekt anësor i veprimit të dikujt ndaj vetes; (3) duke bërë diçka për veten me qëllimin e plotë për të shqyrtuar ose ndihmuar të tjerët jashtë identifikimit të tyre me veten. Ekziston një dallim i madh midis këtyre tre rasteve. Shenja që dallon njërin nga tjetri është motivimi ose qëllimi i veprimit.Rasti i dytë dhe i tretë bazohen në të parin. Duke parë vetëm pasojat e paqëllimshme pozitive të një akti të individualizmit për mirëqenien e të tjerëve, filozofët moralë racionalizojnë dhe justifikojnë moralin e interesit vetjak.


 Ndërkohë që rasti i dytë pohon se mirëqenia e të tjerëve përqafohet në mënyrë indirekte në një akt egoizmi, rasti i tretë, që shkon përtej kësaj ideje, supozon se ekziston një lidhje e drejtpërdrejtë dhe e menjëhershme e vetes me të tjerët brenda individualizmit. Në këtë diskutim, pasi theksuam shkurtimisht neutralitetin moral të një akti të egoizmit, pra, pretendimin e çështjes së parë, ne e vumë në dyshim besueshmërinë e dy pikëpamjeve të mëvonshme, të cilat mbahen dhe mbrohen fuqishëm nga filozofët moralë të lartpërmendur.


Rasti i parë është një qëndrim i cili është moralisht neutral, sepse ne jemi të motivuar natyrshëm për të kënaqur çdo gjë që promovon mirëqenien tonë. Meqë kjo përbën avantazh ndaj tij dhe e lëviz personin të angazhohet në një akt të dobishëm, shumica pajtohet me këtë pohim si atë që nënkuptojmë me konceptin e interesit vetjak. bëjmë një sërë gjërash për ta bërë jetën tonë të lumtur, për të zhvilluar aftësinë tonë për të bërë përparim në jetë, për të ruajtur shëndetin tonë të mirë dhe për të pasur një jetë të shënuar me arritje të rëndësishme. Mark Waymack thotë, ―Ne gjithashtu jemi të pajisur psikologjikisht me një varg të fortë të interesit vetjak, por egoizmi, në vetvete, është moralisht neutral. Me fjalë të tjera, nuk ka asgjë moralisht të gabuar në ndjekjen e interesit të vetvetes përderisa nuk shkel mirëdashjen.


Këto gjëra nuk mund të konsiderohen në mënyrë rigoroze si diçka morale, por më tepër duhet të shihen si promovimi i vlerave para-morale. Sipas L. Janssens, vlerat paramorale si jeta, shëndeti fizik dhe mendor, miqësia, njohuritë shkencore, teknologjia, artet etj. - të quajtura tradicionalisht bona physica- nuk janë morale apo amorale, por e rëndësishme është mënyra se si ne i promovojmë ato në veprimet që bëjmë. Në të njëjtën kohë duhet të shmangim sa më shumë të jetë e mundur parimet para-morale (mala physica) të tilla si uria, etja, dhimbja dhe vuajtja, sëmundjet mendore, dhuna, përjashtimi etj. Ne i quajmë ato paramorale sepse personat mund të veprojnë në mënyrë etike edhe nëse ata vuajnë nga sëmundja. Sidoqoftë, është në vetë interesin e personit që të promovojë sa më shumë vlerat e para morale dhe të shmangë sa më shumë të jetë e mundur vlerësimet paramorale.


Duke folur në mënyrë teologjike, ne thjesht gjykojmë rastin e dytë pasi nuk i përket aspak një veprimi të moralshëm, për arsye se kërkesa nuk përmbush atë që zakonisht quhet "tre bazat e moralit" që përcaktojnë natyrën morale të veprimit njerëzor, domethënë, qëllimi (finis operantis), veprimi në vetvete (finis operis), dhe rrethanat31. Dy karakteristikat e mëvonshme të moralit quhen pjesa e jashtme ose elementet materiale të veprimit moral, ndërsa i pari është pjesa e brendshme ose elementi formal.
Qëllimi i veprimit tonë është qëllimi që i jep kuptim personal veprimit. Një akt i egoizmit mund të jetë i dobishëm për mirëqenien e të tjerëve. Sidoqoftë, meqenëse të tjerët nuk janë bërë pjesë e të menduarit të individit, veprimi nuk është moralisht i pashmangshëm. Dikush mund të argumentojë në mënyrë të arsyeshme shqyrtimin e mirëqenies së vet si qëllim i një veprimi të egoizmit.


 Në fakt, qëndrimi ynë i vetëkuptimit është i domosdoshëm dhe vlen të merret parasysh si qëllimi i veprimit tonë moral. Meqenëse veprimi i gjërave sipas interesave tona është një aktivitet i lirisë sonë, që përcakton humanizmin tonë, nuk mund të shpërfillet. Sidoqoftë, fakti që ne nuk jemi të veçuar, por qenie komunale që ndërveprojmë në rrjetin e marrëdhënieve komplekse personale dhe shoqërore, i bën të tjerët të konsiderohen si një faktor përcaktues në përmbajtjen e moralit. Daniel Maguire dhe Nicholas Fargnoli me të drejtë pohojnë se "në nivelin themelor të etikës mund të theksohet se ne jemi qenie shoqërore nga natyra, jo sepse ne kemi zgjedhur të jemi të tillë apo jemi detyruar të veprojmë në atë mënyrë. Përvoja thelbësore morale e (1) vlerës së vetes, (2) vlerës së të gjithë të tjerëve, dhe (3) lidhja midis 1 dhe 2 vendos fazën për një diskutim të tillë. Është qenia ose prania e të tjerëve që e kanë bërë moralin shqetësimin e çështjes sonë. Aktet tona do të vlerësohen si moralisht të drejta apo të gabuara në lidhje me qëllimin tonë; Ne do të justifikoheshim si persona të mirë apo të këqij në bazë të efektit të qëllimshëm mbi të tjerët si pasojë e veprimeve tona të vetë interesuara....




UNIVERSITETI I TIRANES
FAKULTETI I SHKENCAVE SOCIALE


Paraqitur në kërkim të gradës shkencore ―Doktor


Nga Jetmira FEKOLLI