Komunikimi është në zemër të ndërveprimit social. Një nga karakteristikat që i dallon qeniet njerëzme nga speciet e tjera është aftësia për të komunikuar në një nivel të strukturuar e simbolik nëpërmjet përdorimit të gjuhës. Por ka edhe një komunikim të një lloji tjetër veç atij gjuhësor si shprehjet e fytyrës, gjestet, toni i zërit etj.
Në këtë kapitull do të shohim aspektet socialpsikologjike të komunikimit që konsistojnë në mënyrat se si individi u transmeton mesazhe të qëllimshme apo të paqëllimshme të tjerëve. Njerëzit komunikojnë ndjenjat, mendimet, qëndrimet e tyre me qëllim që të realizojnë aktivitete sociale dhe për rrjedhojë komunikimi është proces unik social që sjell pas shumë tema të diskutuara. Për shembull si procedojnë negociatat, si demonstrohet agresioni e zemërimi etj. Do të shohim të dy llojet e komunikimeve atë verbal (gjuha) dhe atë jo verbal.
Komunikimi jo verbal: shfaqja e asaj që kemi ndërmend
Që në veprat e hershme letrare nëpërmjet shprehjeve të tilla si: “sytë e tu janë sy të një njeriu që ka rënë në dashuri” etj., vihej në dukje që sjellja jo verbale shpesh është konsideruar si zbuluese e mendimeve dhe ndjenjave të një individi. Këtë ide e mbështet një punë e tërë shkencore sipas së cilës, sjellja jo verbale mund të përdoret për të nxjerrë konkluzione rreth të tjerëve me një shkallë saktësie të madhe. Ka disa kanale komunikimi jo verbal që lidhen me mënyrën me të cilën shprehet mesazhi: shprehja e fytyrës, shkëlqimi i syve, lëvizjet e trupit, madje edhe pozicioni i vetullave apo qepallave. Secili prej këtyre kanaleve është i aftë të japë një mesazh të dhënë që mund të jetë ose jo i lidhur me mesazhin e realizuar nga kanale të tjerë.
Fytyra si pasqyrë e shpirtit: Shprehjet e fytyrës.
Fytyra është nga të parat dhe më aktivet për shprehjen e emocioneve, Që nga Darvini e këndej shumë teoricienë mendojnë se fytyra zbulon një tërësi emocionesh bazë që mund të identifikohen e dallohen edhe nga vëzhgues të pakultivuar.Gjashtë shprehje si në figurën më poshtë shprehin secila një emocion të ndryshëm dhe konkretisht: surprizë, trishtim ,lumturi, zemërim, neveri, frikë.
Me qindra eksperimente kanë provuar që këto emocione janë të identifikueshme e të dallueshme nga njëri-tjetri. Shumë emocione të tjera mund të identifikohen nga shprehja e fytyrës.
Fig. 6
Shprehjet e mësipërme janë një minimum. Fytyra mund të jetë një burim i pasur informacioni, ku emocionet të zbulohen në mënyrën më adekuate. Por nga ana tjetër, shpesh vëzhguesit janë jo të saktë kur përpiqen të kodojnë kuptimet e shprehjeve të fytyrës së të tjerëve. Ka dy burime të kësaj pasaktësie: Njëri ka të bëjë me atë që shpreh fytyrën e tjetrit me vëzhguesin. Le të shohim në fillim burimet e gabimit që vinë nga shprehësi i emocioneve:
Kontrolli i shprehjes së emocioneve
Kur zhgënjehemi nga një dhuratë vrenjtemi dhe shprehim pakënaqësinë që ndjejmë. Kur dhurata është e mirë buzëqeshim dhe e shprehim hapur kënaqësinë. Ajo që na pen gon të shprehim si ndjehemi në të vërtetë janë normat sociale që drejtojnë sjelljen tonë; tërësia e pritshmërive që kemi mësuar që në moshë të vogël, sipas të cilave dhuruesi duhet të falenderohet dhe të ndjejë që dhurata e tij është vlerësuar.( Një shprehje popullore thotë “Kalit të falur nuk i shihen dhëmbët".) Këto norma influencojnë jo vetëm sjelljen verbale, por edhe atë jo verbale.
Në rastin e sjelljes jo verbale këto norma njihen si rregullat e të shfaqur-it (Ekman dhe Friesen, 1975). Këto janë rregulla implicite që drejtojnë një situatë të dhënë ose marrëdhë
nien reciproke që ka të bëjë me faktin se sa e përshtatshme është shfaqja e një emocioni të veçantë me anë të shprehjeve të fytyrës. Këto rregulla të shfaqjes mësohen si pjesë përvojës shoqërizuese të fëmijërisë ndërkohë që altësitë konjitive të fëmijës dhe kontrollimi muskulaturën faciale rritet (Feldman 1982).
Ka së paku katër rrugë nëpërmjet të cilave rregullat e shfaqjes mund të modifikojnë emocionin: intensifikimi, dezintefikimi, neutralizimi, maskimi i emocionit të ndjerë me një tjetër.
Për të përçuar paraqitjen e një emocioni më të fortë sesa ai që është ndjerë aktualisht, njeriu mund të ekzagjerojë një shprehje të fytyrës, si për shembull një buzëqeshje për të shfaqur një shkallë më të lartë të një ndjenje të përjetuar. Ky është një rast intensifikimi. Gjatë dezintefikimi ndodh e kundërta: emocioni i shprehur minimizohet. Kur ia hjedhim dikujt në biznes përpiqemi të mos e shfaqim se sa të lumtur jemi, por mundohemi ta minimizojmë kënaqësinë e vërtetë. Kur neutralizojmë një shprehje fytyre, përpiqemi të fshehim indikacione që do të vinin në dukje se si ndjehemi në të vërtetë. Në lojën pokerit fjala vjen fshehja e asaj që ke në dorë realizohet nëpërmjet mbajtjes së një shprehjeje në fytyrë që nuk shpreh pothuaj asgjë. Së këtejmi ka dalë edhe shprehja “ fytyrë pokeri”. Forma më ekstreme e modifikimit të sjelljes jo verbale është maskimi i një shprehjeje fytyre me një tjetër. Kështu për shembull i humburi i buzëqesh fituesit të një gare për të cilën është stërvitur një vit. Këtu ai shpreh një ndjenjë të kundërt nga ajo që përjeton në të vërtetë.
Ndonëse nuk ka një përgjigje definitive se deri në ç’masë arrihet kjo, në një masë të konsiderueshme njerëzit janë të aftë ta maskojnë sjelljen jo verbale me sukses. Lëvizjet e trupit dhe toni i zërit përgjithësisht janë më zbuluese të emocioneve të fshehura sesa fytyra.
Mënyrat e shfaqjes së emocioneve apo të asaj që mendon në një situatë të dhënë varen nga tre burime të ndryshme: a)Situta specifike b)Normat kulturore c)Mënyrat specifike të shfaqjes jo verbale per një individ (Ekman, Friesen, Ellsworth 1982).
Shfaqja situative lidhet me përcaktimin social të mjedisit. Për shembull është e përshtatshme të shprehësh dhimbje në funeral, kënaqësi në dasëm dhe neutralitet kur pret autobusin.
Shfaqja kulturore lidhet me normat që janë pranuar nga shumica e pjesëtarëve të një kulture apo etnie të dhënë, lidhur me shprehjen e përgjithshme të një emocioni në një mënyrë relativisht të pavarur nga situata specifike. Kështu në shumë kultura oksidentalë dhe orientale quhet e papërshtatshme t’i shprehësh emocionet hapur kurse në kulturat latine e mesdhetare ka një moskokëçarje në shprehjen e hapur të tyre.
Njerëzit kanë gjithashtu rregullat e veta të shfaqjes idiosinkretike lidhur me mënyrat se si i shprehin emocionet. Disa prindër i mësojnë fëmijët të mos e shprehin hapur zemërimin. Si rrjedhim për shkak të natyrës së përvojave të tyre socializuese, njerëzit zhvillojnë rregullat e shfaqjes së ndjenjave që iu bashkangjiten atyre kulturore e situative. Rregullat e të shfaqurit drejtojnë mënyrën se si një emocion do të shprehet në një situatë të veçantë dhe kjo mund të sjellë ndiyshime esenciale në mënyrën se si njerëz të ndryshëm i shprehin emocionet.
Universaliteti i shprehjes së fytyrës
A i shprehin njësoj ndjenjat me anë të fytyrës një afrikan e një shqiptar? Një hipotezë është që lidhja e shprehjes jo verbale me emocione të veçanta është e lindur për të gjithë qeniet e gjalla. Sipas një hipoteze tjetër, duke pasur të njëjtat eksperienca të mësuara të zakonshme për shumicën e njerëzve, kemi shprehje të njëjta fytyre për emocione të veçanta. Sipas të dyja hipotezave duhet të gjejmë ngjashmëri në shprehjen emocionale të njerëzve të kulturave të ndryshme. Një hipotezë tjetër sugjeron që lidhja e mësipërme është specifike për një kulturë ose subkulturë të dhënë dhe paraqet variacione të dallueshme.
Paul Ekman studioi në Guinenë e Re pjestarët e një tribuje në xhungël që s’kishin asnjë kontakt me kulturën perëndimore. Ata s’dinin anglisht, s’kishin parë kurrë filma apo lexuar revista. Për mënjanimin e vështirësisë metodologjike të shprehjes së emocioneve në gjuhë të ndryshme u përdor kjo procedurë. Subjektet panë foto të disa kaukazianëve që shprehnin emocione të ndryshme dhe pastaj atyre iu tregua një histori në çdonjërën prej të cilave shprehej një emocion. Subjekteve iu kërkua të përqasnin foton me historinë përkatëse ku shprehej i njëjti emocion. Shumica e guineasve bënë atë zgjedhje që do të kishin bërë edhe vëzhguesit perëndimorë. Pati vetëm disa dallime të vogla: fytyrat e frikësuara ngatërroheshin me ato të habitura. Fëmijët guineas për çudi ishin më të saktë. Veç kësaj Ekman gjeti ngjashmëri në kodimin e shprehjes së fytyrës edhe në përdorimin e shprehjeve të dhëna në kulturat e ndryshme. Ekman iu kërkoi subjekteve të shprehnin emocion në fytyrë, nëse do të ishin në pozitën e individit në historitë e treguara. Këto shprehje u filmuan dhe iu shfaqën vëzhguesve amerikanë për të mënjanuar subjektivitetin e eksperimentuesit. Rezultoi përsëri një shprehje e njëllojtë e emocioneve, përveç emocioneve të frikës e të habisë që edhe u ngatërruan me njëri-tjetrin. Me këtë eksperiment u provua hipoteza e ngjashmërive të disa prej shprehjeve të emocioneve në kultura të ndryshme.
e marur nga libri:
Psikologjia Sociale
Inga kommentarer:
Skicka en kommentar
Obs! Endast bloggmedlemmar kan kommentera.