Hedhja poshtë e opinioneve apo vlerësimeve të të tjerëve.

Çfarë do të bënit nëse një i afërm do t’ju konsideronte tip të nënshtruar ndërkohë që ju e quani veten dominant? Ka pak mundësi që të thoni:” Mendoj se keni të drejtë. Unë duhet të jem i nënshtruar.” Në vend të kësaj ju do të përpiqeni të hidhni poshtë perceptimin e mikut tuaj, duke verifikuar ndërkaq pikëpamjen tuaj për veten (Swan 1984). Në një studim të këtij aspekti, subjektet që e perceptonin veten ose si dominantë ose si të nënshtruar u vunë të punonin me një partner për zgjidhjen e një detyre të thjeshtë. Aty nga mesi i seancës, partneri që ishte bashkëpunëtor i studiuesit, u dha subjekteve disa Opinione. Disave u tha:”Ju më dukeni i fuqishëm dhe dominant si tip.” Të tjerëve u tha:”Ju më dukeni tip i fuqishëm dhe dominant.” .
Kur këto opinione nuk përputheshin me konceptin e subjekteve për veten, subjektet vepronin në një mënyrë që theksonte nënshtrimin ose dominancën e tyre, kur e ndjenin se i kishin vërtet këto tipare. Kështu kur atyre ,që e konsideronin veten dominantë u thuhej se ishin të nënshtruar, ata silleshin në mënyrë më dominante. Kurse subjektet e nënshtruar që mendonin se ishin etiketuar gabimisht si dominantë, bëheshin veçanërisht më të nënshtruar. Kur opinioni përputhej me vetkonceptin e tyre, subjektet ishin më të rezervuar në sjellje.
Siç do të shohim më poshtë ne priremi të pranojmë opinione dhe vlerësime nga të tjerët, kur ato përputhen me pikëpamjen tonë për veten.
Burimet biheviorale (të sjelljes). Teoria e vetperceptimit e Bem’it.
Një burim i dytë informacioni për veten është vetë sjell/cz jonë. Ashtu si një amnezik, herë herë ne zbulojmë informacion për veten duke vëzhguar se çfarë bëjmë. Kjo ide, siç e kemi shtjelluar në kapitullin e perceptimit të të tjerëve, është hedhur nga Daryl Bem dhe quhet teoria e vetperceptimit. Njeriu bën atribuime edhe për sjelljen e vet duke vepruar si vëzhgues i saj dhe duke bërë atribuime (shpjegime) të bazuara në atë çka sheh te vetja. Sipas teorisë së verperceptimit të Bem’it, tashmë e njohur për ne në kapitullin mbi qëndrimet, njeriu sheh sjelljen e vet dhe e gjykon veten duke u bazuar në atë që vë re se bën. Teoria vë në dukje se kur sugjerimet situative janë të rralla dhe eksperienca e kaluar sjep informacionin e duhur, është ambige apo e dobët, njeriu studion sjelljen e vet për të bërë atribuime për të, ashtu siç do të bënte për të tjerët.
Në qoftë se fjala vjen, juve ju shtohen rrahjet e zemrës kur shihni një femër nudo dhe jo kur shihni një tjetër dhe këtë e interpretoni se ajo për të cilën ju rrahu zemra është ajo që pëlqeni, keni bërë një atribuim të sjelljes suaj sipas teorisë së Bem’it. Në fakt kjo mund të ndodhë edhe në rastet kur shtimin e ritmit të rrahjeve të zemrës suaj e bën artificialisht eksperimentuesi dhe ju ndjeni të regjistruar në magnetofon rrahjet e zemrës (Valins 1966).
Në një rast tjetër, kur dikush ndihmon një grua të vjetër në rrugë, thoni se ai është altrui
st. Kur veproni kështu vetë ju bëni për sjelljen tuaj po atë lloj atribuimi që bëtë për sjelljen e tjetrit, pra mendoni që jeni altruist. Në një rast tjetër ju kërkohet të merrni pjesë në një  shoqatë apo parti. Juve ju pëlqen që ju ftojnë, por s’jeni i sigurt nëse mund të shpenzoni kohë atje dhe u thoni ftuesve se do të përgjigjeni pas pak ditësh. Por ju nuk shkoni për të dhënë përgjigje dhe smendoheni për këtë ose lëkundeni për ca kohë. Pas disa javësh pyesni veten përse s'vendosët dhe arrini në përfundimin se ndofta s’jeni entuziast për atë parti apo shoqatë dhe s’doni të hyni në të. Si përfundim, e shihni sjelljen tuaj si indikator i motivimit të fshehur dhe arrini në po atë konkluzion që do të arrinit nëse do të studionit sjelljen e dikujt tjetër.
Sipas Bem’it pra, njerëzit disa herë “arrijnë t’i njohin qëndrimet, emocionet dhe gjendjet e veta të brendshme pjesërisht duke nxjerrë përfundime mbi bazën e vëzhgimeve të sjelljeve të veta të hapura dhe ose situatave në të cilat ndodh kjo sjellje.” Intuitivisht mund të mendohet se ne mund të zbulojmë se kush jemi duke studiuar mendimet e ndjenjat tona. Por studimet vënë në dukje se në disa raste mundësia e depërtimit në gjendjet tona të brendshme është kaq e kufizuar, saqë ne jemi jo më të aftë se vëzhguesit e jashtëm kur vjen fjala për të kuptuar veten (Nisbett, Wilson 1985). Si rrjedhim ne duhet të qëmtojmë veprimet tona dhe të nxjerrim njohuri për veten nga këto të dhëna biheviorale.
Natyrisht, ashtu sikurse ju jo gjithmonë e ndryshoni vetpërcaktimin tuaj për ta përputhur atë me perceptimin e të tjerëve, ashtu edhe nuk e mbështesni gjithnjë vetkonceptin (konceptin për veten) në veprimet tuaja. Së pari, sipas Bem, në qoftë se faktorët e pranishëm në situatë “janë variablet kontrollues të dukshëm të sjelljes”, atëherë ka pak të ngjarë që njeriu t’i përdorë veprimet e veta si informacion për veten. Së dyti, veprimet janë diagnostikues vetëm në qoftë se gjendjet e brendshme shpirtërore janë “të dobta, ambige apo të painterpretueshme” (Bem 1972). Së treti, dështimi apo paaftësia për të realizuar një sjellje, na tregon më pak për veten sesa rezultati i vërtetë i sjelljes. Sipas studiuesve, vetperceptimet e bazuara në moskryerjen e sjelljes (dështimi i realizimit të sjelljes, paaftësia për të vepruar), janë jo aq të fuqishëm sa vetperceptimet e bazuara në sjelljet që kryhen apo shfaqen.
Teoria e Bem’it shpjegon marrëdhënien ndërmjet konceptit tonë për veten dhe perceptimeve për veprimet tona në mjedise sociale. Në qoftë se faktorët situativë nuk përbëjnë shkaqet e dukshme të sjelljeve apo veprimeve tona, nëse gjendjet tona të brendshme janë ambige dhe në qoftë se kryhet një veprim i hapur, atëherë ne e përdorim sjelljen si tregues për konceptin tonë për veten.

e marur nga libri:
Psikologjia Sociale
Prof.Dr.Ylli Pango